BAHASA SUNDA

BASA TÉH PANGANTEUR BUDAYA

Ku: Ahamad Rijal Nasrullah

Mahasiswa Sastra Sunda Unpad

Di Jepang mah bulan Oktober téh keur meujeuhna usum gugur. Sanajan panon poé mencrong di langit, hawa di Jepang mah karasa tiris jeung seger kana awak. Dangdaunan jadi karonéng lantaran sésa musim panas di bulan Séptémber katompernakeun. Antukna kembang-kembang jeung dangdaunan sarwaning tutuwuhan jaradi konéng emas. Anu moal lila deui malugaran tina tangkalna. Utamana kembang sakura nu jadi panutan di nagara Jepang, geus teu aya dikieuna. Ukur watang nu rangéténgna baé. Paré ogé geus siap dipanén, jeung diarit maké alat canggih nu langsung misahkeun buah paré tina tangkalna. Jaramina teu langsung diduruk, tapi dibeungkeut rapih tuluy digantung dina sasampayan di sawah nu gararing.

Lian ti éta, Oktober ogé disebut bulan budaya. Unggal taun budaya nu aya di dunya dipintonkeun di unggal tempat, boh di kota gedé atawa kota leutik. Salah sahijina nyaéta di Kagoshima. Di kota éta ngayakeun acara nu disebut Kagoshima Asian Youth Art Festival 2015 (KAYAF) nu lumangsung ti kaping 16 dugi ka 20 Oktober 2015. Unggal nagara nu aya di sakuliah benua Asia diangkir pikeun mintonkeun seni tradisina. Nagara-nagara nu midang dina KAYAF 2015 téh nyaéta delegasi ti Cina, Hongkong, Indonésia, Malaysia, Filiphin, Thailan, Singapur, Koréa, Jepang, jeung Amerika Serikat.

Nagara Cina mintonkeun tari kontemporér jeung seni beladiri wushu. Hongkong mintonkeun musik orkestra tradisional. Ari Jepang nu jadi tuan rumah mah mintonkeun musik orkestra. Singapur mintonkeun paduan suara. Salah sahiji lagu nu dihariringkeunana maké basa Indonésia, nu judulna “Padi”. Thailan mintonkeun tari tradisionalna nu dipirig langsung ku waditra gamelan khas Thailan. Malaysia ogé mintonkeun tari tradisional malayu. Filiphina mintonkeun drama musikal kaulinan barudak bari nyarekel angklung nu asli ti Indonésia. Koréa mintonkeun seni tari tradisionalna. Ari Amerika Serikat mah mintonkeun musik Jazz.

Dina taun ayeuna delegasi ti Indonésia diwakilan ku Lisés jeung Fakultas Ilmu Budaya Universitas Padjadjaran. Dina waktuna wawakil ti Indonésia mintonkeun seni pertunjukan Tari Topéng Parahiangan Tilu Watak, Tari Ronggéng Panggung, Kawih Mang Kokoan, jeung Kacapi Suling. Salila lumangsungna acara, unggal délégasi ti tiap nagara ditungtut pikeun ngawanohkeun budayana. Hususna Indonésia, ngawanohkeun kabudayaan Sunda. Salasahijina ngawanohkeun seni Kacapi Suling. Di dinya pisan urang kudu bisa nyarita basa Asing. Boh basa Jepang atawa basa Inggris.

Teu saeutik nonoman Sunda nu hayang saba mancanagara pikeun ngawanohkeun budayana. Ngan hanjakal pisan kahalang ku lantaran teu bisa basa Asing. Padahal kasempetan pikeun ka luar negri téh kacida legana. Urang Sunda, kuduna geus teu bireuk deui kana basa asing téh. Dina mangsa ngadegna karajaan Kutai jeung Tarumanagara tangtu ngarti kana basa Sangskerta. Harita basa Sangskerta mibanda fungsi pikeun ngabungkus kasusastraan India buhun. Utamana pikeun ngagampangkeun dina ngamekarkeun ajaran agama Hindu jeung Budha di Asia Tenggara umumna, hususna di Nusantara. Sababaraha bukti titinggal karajaan anu aya dina abad ka-5 M, di antawisna: basa Sangkerta anu ditulis dina Prasasti Ciaruten di Ciampéa Bogor, Prasasti Kebon Kopi di Ciampéa Bogor, Prasasti Koléngkak di Bogor, Prasasti Pasir Awi di Ciampéa Bogor, Prasasti Pasir Muara di Ciampéa Bogor, jeung réa-réa deui.

Robah jaman robah carita, basa nu digunakeun di Nusantara ganti deui. Nalika VOC asup ka Nusantara, urang Sunda kudu bisa basa Portugis. Gunana pikeun bisa ngalancarkeun dina usaha dagang. Lain jalma-jalma nu kapilih ku nagara wungkul anu lancar basa Portugis dina jaman harita. Tapi nu hirup di basisir laut mah geus tangtu pada-pada biasa maké basa asing téh, lantaran di dinya loba bangsa deungeun nu balabuh di darmaga, utama wewengkon Sunda Kalapa nu jadi puseur dagang, nu kiwari jadi Kota Jakarta.

Mekarna ajaran Islam ogé ngawarnaan kajembaran basa di Nusantara. Sistem kasultanan nu ditanjeurkeun saréngséna jaman karajaan mawa pangaruh nu kuat di masarakat pribumi. Mangpirang-pirang basa Arab loba nu disadur kana basa Malayu jeung basa Sunda. Dugi ka danget kiwari basa Arab masih digalindengkeun di tatar Sunda, dina raraga prosés da’wah di unggal wewengkon nu mayoritas ngagem agama Islam, kulantaran sumber pedoman hirupna diatur dina Al-Qur’an jeung As-Sunnah, nu dijamin kaaslianana dugi ka ahir jaman.

 Teu cukup dugi ka dinya, sawaktu Belanda jeung Jepang ngajajah Lemah Cai, bangsa urang ogé kudu bisa basa Belanda jeung basa Jepang. Perang aya di mana-mana, unggal nagara nu aya di sakuliah dunya ngahiji jeung tantara sekutu. Nya harita kudu bisa basa Inggris sangkan bisa ménta bantuan. Guna pikeun ngalancarkeun diplomasi sangkan merdika. Dugi ka kiwari jaman Globalisasi, basa asing beuki ceuyah di mamana. Kaasup nyanghareupan Masyarakat Ékonomi Aséan, bangsa urang diperedih sangkan bisa ngagunakeun basa Inggris pikeun persaingan jeung bangsa deungeun dina widang ékonomi. Kitu deui dina widang Budaya. Dina raraga ngamumulé katut ngamekarkeun basa jeung budaya Sunda ka manca nagara, tinangtu urang Sunda diperedih sangkan bisa ngagunakeun basa asing, hususna basa jepang jeung basa Inggris. Geus waktuna bangsa deungeun mikawanoh budaya urang.